Συνοδευεται παντοτε ο τοκετος απο πονο;
Μετρό Συγγρού-Φιξ
ΠΑΣΕΤΣΝΑΓΙΑ ΕΛΕΝΑ M.D.
ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ & ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Συνοδευεται παντοτε ο τοκετος απο πονο;

Συνοδευεται παντοτε ο τοκετος απο πονο;

Συνοδευεται παντοτε ο τοκετος απο πονο;

 Η γέννηση ενός μωρού αποτελεί μία απο τις πιο χαρούμενες στιγμές μιας γυναίκας. Παράλληλα όμως, αυτή η διαδικασία είναι συνδεδεμένη με έναν απο τους μεγαλύτερους φόβους της κάθε γυναίκας που βρίσκεται στην αναπαραγωγική ηλικία- τον φόβο του πόνου που θα προκληθεί απο τον τοκετό. 

 Αυτή η φοβία οφείλεται περισσότερο στην λανθασμένη καθώς και στην ελλιπή πληροφόρηση που επικρατεί στην κοινωνία. Απο την παιδική ηλικία, πολλές νεαρές κοπέλες, ακούγοντας τις ιστορίες των μητέρων, των γιαγιάδων καθώς και απο άλλες πηγές πληροφόρησης (βιβλία, τηλεόραση κ.λ.π) για το πόσο επίπονη είναι η διαδικασία που βιώνουν οι γυναίκες κατα τη διάρκεια του τοκετού καταλήγουν στο λανθασμένο αυτό συμπέρασμα που εγκαθίσταται στο υποσυνείδητο τους προκαλώντας αρνητικές επιπτώσεις τόσο για το βαθμό αντίληψης του πόνου όσο και για την γενικότερη πορεία του τοκετού. 

Ο πόνος του τοκετού ποικίλει σε ένταση απο άτομο σε άτομο. Σε πολλά εγχειρίδια ο πόνος του τοκετού περιγράφεται ως « χειρότερος απο το πόνο ενός κατάγματος » !

Στο παρελθόν, έχουν χρησιμοποιηθεί μια ποικιλία μεθόδων με στόχο την ανακούφιση απο το πόνο του τοκετου. Κάποιες απο αυτές τις μεθόδους είναι η ψυχοθεραπεία και το μασάζ καθώς και η χρήση διάφορων φαρμάκων η οποία μέχρι στιγμής είναι και η πιο αποτελεσματική. 

 

Σε τι οφειλεται ο πονος που προκαλειται κατα τη διαρκεια του τοκετου;

 Με την έναρξη του φυσιολογικού τοκετού, η μήτρα προσπαθεί να ωθήσει το μωρό προς την πύελο και στη συνέχεια να το εξωθήσει προς τα έξω. Ο πόνος στη γέννα αποτελεί μια υποκειμενική αίσθηση που συνδέεται με:

  • Την επέκταση του τραχήλου της μήτρας και του κατώτερου τμήματος της που έλκεται και διατείνεται.
  • Την πρόοδο της προβάλλουσας μοίρας του εμβρύου η οποία προκαλεί μεταβολές στο τράχηλο λόγο της πίεσης που της ασκείτε.
  • Την ισχαιμία των μυϊκών ινών του μυομητρίου.

 Ο πόνος της γέννας ενισχύεται απο την αβεβαιότητα των επερχόμενων γεγονότων καθώς οι άτοκες γυναίκες τον περιγράφουν ως πιο « ισχυρό» σε σύγκριση με τις πολύτοκες.

 

Ποσο δυνατος ειναι ο πονος κατα τη διαρκεια του τοκετου;

 Ο πόνος κατά τη διάρκεια του τοκετού είναι αρχικά ήπιος, αυξάνεται σταδιακά σε ένταση, συχνότητα και σοβαρότητα με την πάροδο του χρόνου. Η ένταση του πόνου είναι εντονότερη σε αγχώδεις ασθενείς και σε πρωτότοκες. 

 

Αποτελει ο πονος ενα χρησιμο εργαλειο για την εξελιξη του τοκετου;

 Ο πόνος του τοκετού μας δίνει την δυνατότητα να εκτιμήσουμε την εξέλιξη του τοκετού (σε περίπτωση δυστοκίας ο πόνος είναι πολύ πιο έντονος). Ωστόσο, ο πόνος σε ορισμένες περιπτώσεις προκαλεί περισσότερο επιβλαβείς συνέπειες για  τη μητέρα και το μωρό παρά δείκτη για την εμφάνιση και την εξέλιξη του τοκετού. 

 

Τι μετρα μπορουν να ληφθουν για την μειωση του πονου;

 Για την μείωση της έντασης του πόνου μπορούν να ληφθούν τα εξής μέτρα:

  • Η εκπαίδευση των ασθενών και η παροχή συμβουλών συμβάλλει ιδιαίτερο ρόλο στη διαχείρηση του πόνου καθώς είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να κατανοήσει και να αναμένει το πιθανό πόνο που μπορεί να υποστεί.
  • Η χρήση φαρμάκων όπως η πεθιδίνη με ενδομϋική χορήγηση κ.α για την μείωση του πόνου.
  • Το ήπιο μασάζ είναι χρήσιμο σε ορισμένο βαθμό στην ανακούφιση απο το πόνο του τοκετού.
  • Τα εισπνεόμενα φάρμακα όπως το ENTONOX είναι αρκετά δημοφιλής στις δυτικές χώρες (όχι όμως στην Ελλάδα) και χρησιμοποιούνται εκτενώς.
  • Η τόνωση ήπιας έντασης ηλεκτρικού ρεύματος σε ορισμένες περιοχές του δέρματος είναι επίσης χρήσιμη για την ανακούφιση απο το πόνο.
  • Η επισκληρίδιος αναλγησία που αποτελεί και την πλέον πιο αποτελεσματική μέθοδο αντιμετώπισης του πόνου του τοκετού. 

 

 Τι οριζουμε ως επικληριδιο αναλγησια;

 Η επισκληρίδια αναλγησία αποτελεί μια τεχνική στην οποία εφαρμόζεται εισαγωγή ενός καθετήρα στα μεσοσπονδύλια διαστήματα Ο2/3 ή Ο3/4. Ο καθετήρας ακινητοποιείται στον περισκληρίδιο λιπώδη ιστό και επιτρέπει την χορήγηση τοπικών αναλγητικών υπο τη μορφή δόσεων φόρτισης (bolus) ή συνεχούς έγχυσης. Έτσι, ο πόνος που συνδέεται με τις συστολές της μήτρας σταματά, με την διαστολή του τραχήλου και την διάταση του πυελικού εδάφους, του κόλπου καθώς και του περινέου κατά τη δίοδο του εμβρύου. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη συγκεκριμένη τεχνική δεν έχουν καμία κατασταλτική δράση στη μητέρα και στο μωρό ενώ παράλληλα ο ασθενής εξακολουθεί να αισθάνεται τις συσπάσεις της μήτρας. Η επισκληρίδιος αναισθησία προσφέρει μεγαλύτερη ανακούφιση απο το πόνο, αλλά μπορεί να προκαλέσει παράταση του τοκετού και να περιορίσει την ικανότητα της γυναίκας να εξωθήσει το έμβρυο. Επίσης, η επισκληρίδιος αναισθησία μπορεί να προκαλέσει τις εξής επιπλοκές: 

  • Αυξημένη συχνότητα ανωμαλίας θέσεων προβολής του εμβρύου (οπίσθια).
  • Αυξημένη συχνότητα εμβυουλκών.
  • Ρήξη του περινέου 
  • Αυξημένη συχνότητα καισαρικής.

 Κάθε τοκετός αποτελεί μοναδική περίπτωση και χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση.

Ποιος εφαρμοζει την επισκληριδιο αναλγησια;

 Την επισκληρίδιο αναλγησία την πραγματοποιεί ένας ειδικός αναισθησιολόγος ο οποίος είναι εξειδικευμένος στην εν λόγω τεχνική. Τοποθετεί έναν καθετήρα σε ένα σημείο στο κάτω μέρος της πλάτης της γυναίκας δια μέσου του οποίου έχει τη δυνατότητα να χορηγεί φάρμακα που αναισθητοποιούν το κάτω μέρος του σώματός της. Η ανακούφιση του πόνου γίνεται με ενέσεις που θα δοθούν ύστερα απο δικό σας αίτημα. 

 

Ποτε μπορει να μου εφαρμοστεί επισκληριδια η ραχιαια αναλγησια;

 Θα πρέπει να συζητήσετε τις επιθυμίες σας με τον μαιευτήρα ή τον αναισθησιολόγο σας για το ποιό θα είναι το είδος της αναλγησίας που επιθυμείτε να εφαρμοστεί κατά τη διάρκεια της προγεννητικής φροντίδας σας. Η νωτιαία ή η επισκληρίδιος αναλγησία είναι ευκολότερο να εφαρμοστεί πριν απο τη διαδικασία του τοκετού που θα καθιστά δύσκολο για εσάς να συζητήσετε την κατάστασή σας ή να συνεργαστείτε στη διεργασία της αναλγησίας. Ωστόσο, έχετε τη δυνατότητα να σας εφαρμοστεί επισκληρίδιος ή ραχιαία αναλγησία σε οποιοδήποτε σημείο του τοκετού απο το νοσηλευτή ή τον γιατρό σας. 

 Το είδος της αναλγησίας που επιτρέπεται να σας εφαρμοσθεί εξαρτάται απο τις συνθήκες που περιβάλλουν τον τοκετό και απο την αξιολόγηση που θα έχει πραγματοποιήσει ο γιατρός σας. Στη συνέχεια, ο ειδικός  αναισθησιολόγος θα συζητήσει τις τεχνικές και τις επιλογές μαζί σας.

 

Ποια ειναι η διαδικασια του εισαγωγης του επισκληριδιου καθετηρα;

 Η διαδικασία εισαγωγής του καθετήρα εφαρμόζεται σε καθιστή θέση ή ξαπλωμένη σε μία πλευρά. Ο ασθενής καλείται να παραμείνει ακίνητος κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ώστε να αποφευχθεί ο ακούσιος τραυματισμός. Είναι πιο εύκολη η εφαρμογή του επισκληρίδιου καθετήρα όταν οι συσπάσεις δεν είναι πολύ επώδυνες.

 Ο αναισθησιολόγος θα καθαρίσει την πλάτη σας με τη χρήση αντισυπτικών διαλυμάτων. Μικρή ποσότητα του τοπικού αναισθητικού παράγοντα εγχέεται μέσα στην περιοχή όπου θα εισαχθεί ο καθετήρας. Μία ειδική βελόνα χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του επισκληρίδιου χώρου (αποτελεί ένα χώρο πάνω απο τη σκληρή μήνιγγα η οποία καλύπτει το νωτιαίο μυελό). Ένας πολυ λεπτός σωλήνας πολυαιθυλενίου εισάγεται στον επισκληρίδιο χώρο μέσω της βελόνας. Η βελόνα στη συνέχεια απομακρύνεται. Ο σωλήνας παραμένει στη θέση του σταθερά στερεωμένος στο οπίσθιο μέρος. Μέσω αυτού του καθετήρα χορηγείται τοπικό αναισθητικό και παυσίπονα φάρμακα για την αναλγησία ανάλογα τις απαιτήσεις των ασθενών. Για την πλήρη ανακούφιση απο το πόνο απαιτούνται 15-30 λεπτά. 

 

Πως μπορει να δρασει μια επισκληριδια η ραχιαια αναλγησια;

 Η ανακούφιση του πόνου απο επισκληρίδια ή ραχιαία αναλγησία είναι συνήθως πιο πλήρης και πιο έντονη σε σύγκριση με τις άλλες μορφές αναλγησίας. Οι περισσότερες γυναίκες παρατηρούν ένα αίσθημα βάρους ή πίεσης μαζί με τις συστολές τους. Αυτή η αίσθηση αποτελεί ένα σημαντικό μηχανισμό που βοηθά την εξέλιξη του τοκετού. Ο αναισθησιολόγος ελέγχοντας τις συγκεντρώσεις των τοπικών αναισθητικών που πρόσθετα χρησιμοποιούνται στην επισκληρίδιο αναλγησία μπορεί να έχει τη δυνατότητα η γυναίκα να περπατήσει. Σε αυτήν την περίπτωση δεν παρατηρείται στη γυναίκα μούδιασμα ή αδυναμία στα πόδια. Συνήθως όμως δεν χρησιμοποιείται τέτοιου είδους αναισθησία.

 

Ποσο διαρκει η επισκληριδιος αναλγησια;

Η συνεχής επισκληρίδιος αναλγησία μπορεί συνήθως να εφαρμοστεί για να διαρκέσει για όσο διάστημα χρειαστεί. 

 

Τι θα συμβει σε περιπτωση που χρειαζομαι καισαρικη τομη;

 Ο τύπος της αναισθησίας που χρησιμοποιείται για την καισαρική τομή εξαρτάται απο τον λόγο και τον επείγοντα χαρακτήρα της χειρουργικής επέμβασης. Κατά τη διάρκεια μιας καισαρικής τομής μπορεί να εφαρμοσθεί συνεχής επισκληρίδια αναλγησία.

 

Εχει αλλα πλεονεκτηματα η επισκληριδιος αναλγησια; 

 Εκτός απο την ανακούφιση απο το πόνο, η επισκληρίδιος αναλγησία προκαλεί αύξηση της παροχής αίματος στο μωρό και βελτιώνει την ευημερία του. Αυτό είναι πολύ σημαντικό σε περιπτώσεις όπου η παροχή αίματος στο μωρό είναι σε κίνδυνο π.χ ύπαρξη υψηλής αρτηριακής πίεσης στη μητέρα, υπολειπόμενη ανάπτυξη εμβρύου, χρόνια αναπνευστικά νοσήματα, βρογχικό άσθμα κ.λ.π. 

 Οι πόνοι του τοκετού διεγείρουν την αύξηση των εκκρίσεων των ορμονών του stress (αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη) οι οποίες επιβραδύνουν τον τοκετό, για αυτό και η επισκληρίδιος αναλγησία είναι γνωστό οτι μπορεί να μειώσει τη διάρκεια του τοκετού σε περιπτώσεις όπου η επιβράδυνση του τοκετού είναι ο πόνος, η ανησυχία και η υπερδιέγερη της μήτρας. Μελέτες επίσης έχουν δείξει οτι στην καισαρική μειώνει τον ρυθμό παροχής. Σε περίπτωση που ο ασθενής χρειαστεί καισαρική τομή, η αναισθησία μπορει να εφαρμοσθεί μέσω του ίδιου καθετήρα χωρίς επιπλέον τσιμπήματα. 

 

Μπορει να επηρεαστει το μωρο απο την φαρμακευτικη αγωγη;

 Η δοσολογία των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται συνήθως στην επισκληρίδιο αναισθησία δεν προκαλούν καμία σημαντική επίδραση στην Apgar βαθμολογία ή τη συμπεριφορά του μωρού σας. Οι τεχνικές αυτές χρησιμοποιούν πολύ μικρές δόσεις φαρμάκων σε αντίθεση με τις τοπικές και της IV τεχνικές που χρησιμοποιούν μεγαλύτερες δόσεις. Το σώμα σας θα έχει αποβάλλει αυτά τα φάρμακα πριν την παραγωγή γάλακτος απο το στήθος σας για θηλασμό. 

Τι επιπλοκες μπορει να εμφανισει η επισκληριδιος αναλγησια;

 Οι επιπλοκές της επισκληρίδιας αναλγησίας είναι εξαιρετικά σπάνιες. Περιστασιακά, μπορεί να εμφανισθεί κεφαλαλγία η οποία μπορεί να απαιτεί θεραπεία. Τέλος, μπορεί να εμφανισθεί αντίδραση σε κάποιο τοπικό αναισθητικό κάτι το οποίο είναι εξαιρετικά σπάνιο. 

 

Ειναι δυνατο η επισκληριδια αναλγησια να προκαλεσει οσφυαλγια;

 Η επισκληρίδια αναλγησία δεν είναι υπεύθυνη για την πρόκληση οοσφυαλγίας. Ο λόγος πρόκλησης οσφυαλγίας σε μια γυναίκα μετά το τοκετό αποτελεί η χαλαρότητα των συνδέσμων, η μεταβολή στην καμπυλότητα στο οπίσθιο μέρος, η χαλαρότητα των κοιλιακών μυών καθώς και η έλλειψη ασβεστίου στη διατροφή. 

 Λανθασμένα αποδίδεται η οσφυαλγία στη χρήση επισκληρίδιου αναισθησίας. Η επισκληρίδιος αναλγησία προσφέρει ανακούφιση ή μείωση του πόνου του τοκετού χωρίς να επηρεάζεται η ψυχική κατάσταση της μητέρας. Προσφέρεται η δυνατότητα σε μια εξαντλημένη μητέρα να χαλαρώσει ή να κοιμηθεί κατά τη διάρκεια του τοκετού καθώς και προσφέρει ηρεμία στην γυναίκα που είναι ανήσυχη και τεταμένη λόγω του πόνου. Ο επισκληρίδιος καθετήρας μπορεί να χορηγηθεί εύκολα ως επιπλέον φαρμακευτική αγωγή όπου απαιτείται, παρέχοντας παρατεταμένη και συνεπή ανακούφιση του πόνου.
Елена Пасечная M.D.

Ελενα Πασετσναγια M.D. Μαιευτηρας & Χειρουργος Γυναικολογος

Ο γυναικολόγος σας στην Αθήνα. Ειδικεύεται στη διαχείριση κυήσεων υψηλού κινδύνου, στη θεραπεία και την πρόληψη της γυναικείας υπογονιμότητας, καθώς και στη θεραπεία οξειών, χρόνιων φλεγμονωδών ασθενειών στη γυναικολογία, σε σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις. Συνεργάζεται με τις κλινικές ΙΑΣΩ και ΡΕΑ.